کاربرد نرم افزار کمتازیا (Camtasia)، بررسی تکنولوژی آموزشی و تکنولوژی رسانه‌ای

نویسنده: دکتر خلیل صفری

با توجه به رشد و توسعه تکنولوژی و فن‌آوری در همه زمینه‌ها، شیوه‌های آموزش و یادگیری نیز به تبعیت از این تغییرات، در سال‌های اخیر دستخوش تحولات زیادی شده‌اند. در این راستا شیوع بیماری کوید 19 نیز بر سرعت این تحولات افزود و باعث شد که روش‌های تدریس، آموزش و پژوهش بیش از پیش وابسته به تکنولوژی‌های بر خط و محتواهای آموزشی از پیش آماده شده شوند.

در این نوشته قصد دارم تا ضمن معرفی مفهوم تکنولوژی آموزشی و بررسی تحولات و مقایسه آن با تکنولوژیها و روش‌های ارائه، با نرم افزار قدرتمند تولید محتوای الکترونیکی کامتازیا (Camtasia) آشنا شویم.

قبل از شیوع بیماری کوید 19، دانشمندان حوزه آموزش و تربیت پیش‌بینی می‌کردند که این حوزه بیش از پیش به سمت استفاده از تکنولوژی‌های نوظهور به ویژه اینترنت و محتواهای الکترونیکی پیش برود. اما شیوع این بیماری و لزوم رعایت فاصله‌گذاری بر سرعت تحقق این پیش‌بینی‌ها افزود و امروزه شاهد به کارگیری ابزارها و روش‌های متنوع آموزش هستیم.

اما تکنولوژی آموزشی چیست؟ آیا تکنولوژی آموزشی تنها محدود به استفاده از ابزارها و فن‌آوری‌های آموزشی می‌شود؟ تفاوت تکنولوژی آموزشی و به کارگیری تکنولوژی در آموزش چیست؟ و چرا نرم افزار کامتازیا؟

برای شروع کار با ابزار تولید محتوای کامتازیا لازم میدانم که ابتدا برخی مفاهیم مرتبط با تکنولوژی آموزشی و جایگاه ابزارهای تولید محتوا را بشناسیم و سپس اقدام به استفاده از آن‌ها بنماییم. چرا که نرم‌افزارهای تولید محتوا تنها در بخشی از فرآیند آموزش و یادگیری به کار ‌می‌آیند و برای تولید یک آموزش خوب و مناسب نیاز است طرح، هدف، و راهبرد مشخصی ایجاد شده باشد.

برای درک مفهوم تکنولوژی آموزشی و تفاوت رسانه و روش آموزش و یادگیری، مشاهده کارگاه برگزار شده در این زمینه در دومین همایش فتاوری آموزشی در ایران که در 6 و 7 آبانماه 1399 در دانشگاه بوعلی همدان به صورت مجازی، توسط آقای دکتر هاشم فردانش برگزار گردید، می‌تواند کمک بزرگی باشد.

تعریف تکنولوژی آموزشی:

• ابزارها و تکنیک‌هایی که یادگیری را بهبود و توسعه می‌دهند.
• روش سیستماتیک طراحی، اجرا و ارزشیابی کل فرایند تدریس و یادگیری که براساس هدف‌های معین یا بهره‌گیری از یافته‌های روان‌شناسی یادگیری و علم ارتباطات و به‌کارگیری منابع مختلف- اعم از انسانی وغیر انسانی- به منظور آموزش مؤثرتر تنظیم و اجرا می‌شود.
• فناوری آموزشی در اصل به معنای به کاربردن دانش برای مقاصد علمی و عملی است.
• تکنولوژی آموزشی به عنوان آمیزه‌ای از فن و هنر، روشی برای تضمین کیفیت در زمینه فرآیندهای آموزش و یادگیری است.

با تعاریف متعددی که به آن‌ها اشاره شد، می توان عنوان نمود که هرگز نباید “ابزار و رسانه” مورد استفاده برای آموزش را با “روش” یکسان درنظر گرفت.

بر این اساس می‌توان اجزاء کلیدی تکنولوژی آموزشی را به صورت زیر در نظر گرفت:

1- ابزارها، تکنیک‌ها و فرآیندهای مناسب: استفاده از ابزارها، تکنیک‌ها و فرآیندهای مناسب، با احتمال بیشتری منجر به نتایجی خواهد شد که مورد انتظار فراگیران و مخاطبان است.

2- تسهیل در به کارگیری حواس، حافظه و شناخت: استفاده از رسانه‌ها و تکنولوژیهای مختلف می‌تواند باعث درگیر شدن حواس مختلف به منظور موثر تر شدن تجربه آموزش شود. به عنوان مثال استفاده از ویدئو، اینترنت، بازی‌ها و …

3- بهبود فعالیت‌های تدریس: تکنولوزی باید بتواند در طول فرآیند آموزش و یادگیری به مدرس کمک نموده و پشتیبان فعالیت‌های او باشد. انتظار می‌رود استفاده از تکنولوژی بتواند باعث بهبود و توسعه  شیوه تدریس، راهنمایی، نظارت و همکاری مدرس با فراگیر شود.

4- توسعه و بهبود نتایج آموزش و یادگیری: اگر تکنولوژی نتواند باعث بهبود فرآیند آموزش و یادگیری شود بنابراین استفاده از آن هیچ فایده‌ای در برندارد.

5- توجه به نحوه اجراء و به کارگیری: وقتی عنوان می‌شود که نحوه به کارگیری باید مورد توجه قرار گیرد به این معناست که لازم است یک حلقه بازخورد و ارزیابی در این فرآیند مورد توجه قرار گیرد. یعنی اینکه که اثربخشی به کارگیری تکنولوژی، باید مورد بررسی قرار گیرد تا تکنولوژی‌های موثر تقویت شوند و تکنولوژی‌های ناکارآمد کنار گذاشته شوند.

بنابر مطالب مطرح شده می‌توان گفت که تکنولوژی آموزشی به دنبال تعیین روش‌های آموزشی لازم برای پشتیبانی‌های شناختی از یادگیری فراگیران است. در حالی که تکنولوژی‌های ارائه (رسانه‌ای) روش‌های آموزشی را در بسته‌ها یا مجموعه‌هایی که از نظر هزینه برای شاگردان و زمینه‌های یادگیری خاص به صرفه هستند را فراهم می‌کند.

پس می‌توان گفت که روش آموزشی و یا استفاده از تکنولوژی‌های رسانه ‌ای در آموزش شامل تمامی راه‌های شکل دادن به اطلاعات است که موجب فعالسازی، تکمیل و یا جبران فرآیندهای شناختی لازم برای موفقیت تحصیلی (یادگیری) یا انگیزش شود. برای مثال اگر فراگیر برای برقرار کردن ارتباط بین موضوع جدید و اطلاعات و دانسته‌های قبلی خود، نیازمند یک مثال باشد و خودش قادر به پیدا نمودن یک مصداق و مثال مناسب نباشد، روش آموزشی باید بتواند این مثال را به خوبی به او ارائه نماید. البته شایان ذکر است که این مثال را با انواع رسانه‌ها می‌توان ارائه نمود، اما کنش شناختی لازم برای یادگیری که همان برقراری ارتباط بین دانش پیشین و دانش جدید هست توسط روش و مدرس طراحی می‌شود که توسط همه رسانه‌ها قابل ارائه است.

بنابراین زیاد دور از انتظار نیست که مفهوم این دو نوع تکنولوژی به اشتباه در بسیاری از موارد با هم مخلوط و ترکیب شده باشند. پس به عنوان تاکید مجدد عنوان می‌شود که تکنولوژی آموزشی بر اساس تحقیقات شناختی و شناختی-اجتماعی به انتخاب محتوا و اهداف پرداخته و با طراحی روش‌های آموزشی و محیط‌های یادگیری، پیشرفت تحصیلی فراگیران (شاگردان) را بهبود می‌بخشد. در حالی که تکنولوژی رسانه‌ای، امکان دسترسی به موقع به روش‌های آموزشی و محیط‌های یادگیری را فراهم می‌کند.

با ذکر این مقدمات لازم است عنوان شود که در این مجموعه آموزشی به دنبال آشنایی با یکی از ابزارهای تولید محتوا برای آموزش مطالب تخصصی رشته خود هستیم و فرض بر این است که مخاطبین این دوره افرادی با تجربه‌ هستند که در زمینه آموزشی خود از یک راهبرد، هدف و طرح درس مشخصی برخوردارند و اکنون قصد استفاده از نرم افزار قدرتمند کامتازیا جهت ارائه مطالب آموزشی را دارند.

در ویدئو زیر می‌توانید یک نمونه از پیش‌بینی‌هایی که در یکسال اخیر برای کلاس‌های درسی شده بود را مشاهده نمایید.

مسلما با پیدایش تکنولوژی های مختلف چه بخواهیم یا نه، عرصه آموزش و یادگیری نیز در حال حاضر نیز دستخوش تغیر و تحولات زیادی قرار گرفته است. از جمله تکنولوژی‌هایی که بیشترین تاثیر را روی این عرصه گذاشته‌اند عبارتند از:

• هوش مصنوعی(Artificial intelligence): توانایی رایانه برای شناسایی تعدادی متغیّر، سپس اتخاذ تصمیم در راستای رسیدن به هدف، ارزیابی میزان موفقیت، یادگیریِ بهترین روش به وسیله مرور کردن تجربیات گذشته، و اصلاح تصمیمات آتی در راستای افزایش دقت
• واقعیت مجازی(Virtual Reality): تکنولوژی‌هایی برای ادغام کردن فضای مجازی و فضای واقعی. مخاطب در واقعیت مجازی خود را درون فضای واقعی احساس می‌کند.
• پرینترهای 3 بعدی:
• تکنولوژی ابری (Cloud Computing)
• تکنولوژی بیومتریک (Biometrics): تکنولوژیی برای اندازه‌گیری و آنالیز مشخصات بدن افراد جهت تشخیص هویت شخص
• هولوگرافی (Holography) و …..

به عنوان مثال برای اینکه ببینید چگونه تکنولوژی واقعیت مجازی توانسته آموزش در زمینه‌های مختلف به خصوص آموزش در زمینه پزشکی را دستخوش تغییر قرار دهد، پیشنهاد میشود ویدئو را مشاهده نمایید.

در نظر داشته باشید که با به وجود آمدن تکنولوژی‌های مختلف، بسیاری از امور و فعالیت‌ها خودکار شده‌اند، این درحالی است که طبق بررسی‌های دفتر آمار کار آمریکا در موسسه جهانی مکنزی، کمترین میزان خودکارسازی در زمینه خدمات آموزشی صورت گرفته است. بنابراین می‌توان انتظار داشت که سرعت خودکارسازی در این زمینه در سال‌های آینده بیش از دیگر زمینه‌ها گردد.

نزدیک به نیمی از فعالیت‌هایی که ما امروز به عنوان کار انجام می‌دهیم قابل واگذاری به رایانه و ماشین‌های هوشمند هستند، و طی سال‌های آینده می‌توان انتظار سرعت گرفتن این روند را داشت.

در صورتی که مسئولیت خواندن و تصحیح تکالیف دانش آموزان و دانشجویان را از دوش اساتید و معلمان برداشته و به عهده رایانه‌ها بگذاریم، بخش قابل توجّهی از وقت این کارمندان نظام آموزشی خالی شده، که می توانند آن را صرفِ ارائه خدمات نوین آموزشی و یا کارهای تحقیقاتی کنند.

یکی از روش‌های موثر آموزش و یادگیری که در سال‌های اخیر معرفی شده است، بحث یادگیری ترکیبی است که می‌تواند کمک شایانی به خودکارسازی فعالیت‌های آموزشی و حفظ ویژگی‌های مثبت یادگیری سنتی و رو در رو نماید. فلسفه زیربنایی یادگیری ترکیبی این است که همه افراد به یک شیوه واحد یاد نمی‌گیرند. لذا استفاده از روش‌های مختلف جهت آموزش، ضروری به نظر می‌رسد. منظور از مدل یا الگوی یادگیری ترکیبی، ترکیب مدل یادگیری حضوری (چهره به چهره) با مدل آنلاین می‌باشد. به طریقی که برای دانشجویان این اطمینان فراهم آید که اصول اساسی و پایه‌ای را در برنامه درسی‌شان کسب کرده‌اند.

با توجه به مطالبی که تا اینجا مطرح شد، مشخص است که لازم است به مرور زمان با تولید محتواهای آموزشی به روز و مناسب و بهبود آن‌ها به سمت آموزشهای کارا و موثر بیش برویم.

در این راستا یکی از نرم‌افزارهای قدرتمند تولید آموزشها و محتواهای الکترونیکی، نرم افزار کامتازیا است که در ادامه قصد آشنایی با نحوه نصب و به کارگیری آن را داریم.

مسلما حجم اطلاعاتی که در جهان امروز تولید و به جهانیان عرضه می‌شود غیر قابل تصور است، که در این خصوص اینترنت و ارایه اطلاعات به صورت دیجیتالی بیشترین سهم انتقال را دارد. محتوای الکترونیکی مفهومی گسترده است و بطور کلی به هر نوع محتوایی که از طریق رایانه قابل مشاهده و انتقال باشد، محتوای الکترونیکی گفته می شود. این در حالی است که امروز مبادله اطلاعات به صورت سنتی و در قالب فیزیکی به هیچ وجه دیگر امکان پذیر نیست.

دقت داشته باشید که هدف ما از تولید محتوای آموزشی می‌تواند هر یک یا همگی موارد زیر باشد.

• مخاطب بدون حضور شما به حل تمرین بپردازد و بازخورد دریافت کند.
• مخاطب بدون حضور شما بتواند یک مبحث را گام به گام یاد بگیرد.
• محتوای الکترونیکی آماده کنید تا در سر کلاس به جای پاورپوینت استفاده کنید.
• با تولید و فروش مجموعه‌های آموزشی کسب درآمد کنید.

دلیل اینکه نرم افزار کامتازیا را برای تولید محتوا توصیه و پیشنهاد می‌کنیم را به صورت خلاصه می‌توان به صورت زیر بیان نمود.

1- تقریبا در برگیرنده تمامی نرم‌افزارهای مورد نیاز برای تولید محتواست.

2- با نرم‌افزار PowerPiont به خوبی تطابق دارد.

3- کار با آن بسیار ساده و لذت بخش است.

4- نسخه‌های جدید با شرایط و نیازهای جدید به روز شده‌اند.

5- نسبت به دیگر نرم‌افزارها کاربر پسندتر هست.

6- امکان ایجاد آزمون و غیره را در دل خود دارد.

معرفی نرم افزار Camtasia

در ادامه فیلم‌های آموزشی مرتبط با نحوه دانلود، نصب و آشنایی با بخش‌های مختلف آن را می‌توانید مشاهده نمایید.

برای آشنایی با بخش کامتازیا رکوردر (Camtasia Recorder) می‌توانید ویدئو آموزشی و کوتاه زیر را شماهده نمایید. این بخش از نرم‌افزار وظیفه ضبط و ذخیره نمودن همزمان صدا و تصویر مورد نظر شما را بر عهده دارد. با مشاهده این بخش به خوبی می‌توانید بخش‌های مختلف آن را شناخته و به کار بگیرید.

در ویدئو بعدی، قبل از اینکه شروع به ضبط محتوای آموزشی نماییم متوجه خواهیم شد که با انجام تنظیماتی مشخص در کامپیوتر شخصی در ابتدای کار می‌توانیم سرعت ضبط محتواهای آموزشی را بالا برده و از بروز بسیاری از دوباره کاریهای و فعالیتهای ادیت و حذف موارد ناخواسته، جلوگیری نماییم. این امر باعث می‌شود تا با سرعت و دقت بالاتری بر روی هدف خود متمرکز شویم.

بعد از انجام تنظیمات مورد نیاز در کامپیوتر شخصی وقت آن رسیده که با تهیه موارد مورد نیاز برای ضبط محتوا آشنا شویم تا بتوانیم کار ضبط و تدوین محتوا را شروع نماییم. در ادامه با تجهیزات مورد نیاز و نحوه تهیه سناریو و روند آموزش مورد نظر آشنا خواهیم شد.

در ادامه به مرور زمان ویدئوهای آموزشی در خصوص نحوه کار با بخش‌های مختلف این نرم افزار تهیه و در همین بخش قرار داده خواهد شد.

شما می توانید سوالات، نظرات و پیشنهادات خود را در ادامه در قسمت ارسال یک پیغام، مطرح نمایید و در اولین فرصت پاسخ مدرس دوره را دریافت کنید.